Onlangs kwam ik mijn buurvrouw bij de drogist tegen. We bleven kort staan voor een klein praatje, want we hebben goede contacten met onze buren. “En? Hoe gaat het?“ vroeg zij. “Oh, we zijn veel onderweg. Morgen gaan we voor het weekend naar Duitsland, mijn moeder is jarig.” Waarop zij zei: “Alvast gefeliciteerd!” Een zin die bij mij nog altijd schrik en verwarring veroorzaakt. Natuurlijk, heel vriendelijk, beleefd en goed bedoeld, en toch…

Een no-go in Duitsland

Ik woon inmiddels al bijna 19 jaar in Nederland. Ik beweer van mezelf, dat ik goed geïntegreerd ben. Echter kan ik aan sommige Nederlandse gewoontes niet wennen.

• Is er in Duitsland iemand jarig? Dan feliciteer je alleen deze persoon. Punt. Niemand anders! Ik vind het heel fijn, dat mijn moeder jarig is, maar hoezo ontvang ik de felicitaties??
• Nog erger: Je feliciteert iemand in Duitsland nooit never niemals van tevoren!!! Dat is een echte no-go. Niet dat wij als Duitsers bijzonder bijgelovig zijn, maar toch is er de piepkleine kans dat het ongeluk brengt. Dus: niet doen!

Wie, wanneer en hoe feliciteren

Wie: zoals boven al beschreven, feliciteer je alleen de jarige. Als een ander persoon uit de familie/kenniskring jarig is, zijn mogelijke reacties: ”Ich wünsche Ihnen/Euch eine schöne Geburtstagsfeier” of “Bestellen Sie / Bestell ….. herzliche Geburtstagsgrüße von mir.”
Wanneer: je feliciteert iemand op de dag zelf of de volgende keer dat jullie contact hebben. Zelfs een week later kan je iemand met felicitaties nog blij maken. “Herzlichen Glückwunsch nachträglich” is een gebruikelijke formulering gevolgd door small talk over de verjaardag, het feestje, de cadeautjes,… Maar hoe reageer je als iemand de volgende dag jarig is? Uiteraard wil je duidelijk maken, dat je aan de verjaardag denkt. „Viel Spaß morgen” “Ich wünsche dir/Ihnen morgen einen wunderschönen Tag“.

Vorfeiern, nachfeiern, reinfeiern

Als een verjaardag op een maandag valt, is het in Nederland zeer gebruikelijk deze al het weekend ervoor te vieren. In Duitsland gebeurt dit nooit! Ik vind het wel komisch, dat we in Duitsland voor dit fenomeen evengoed een eigen woord hebben: “vorfeiern” (wat je niet zomaar naar het Nederlands kunt vertalen). Ik begrijp het nog steeds niet, je viert Oud en Nieuw toch ook niet op 30 december alleen omdat het dan beter uitkomt? Normaal gesproken vier je in Duitsland een verjaardag op de dag zelf. Komt dat niet uit is “Nachfeiern” een gebruikelijke vorm. Je viert het gewoon het eerstvolgende weekend na je verjaardag. “Reinfeiern” doen we wel: een feestje vieren op zaterdag terwijl zondag pas de echte verjaardag is. Maar ook hier geldt de strenge regel: niet van tevoren feliciteren! Zo’n feest duurt vanzelfsprekend langer dan 24:00 uur, het heeft een beetje een ‘Oud en Nieuw sfeer’. Kort voor middernacht wordt afgeteld gevolgd door de felicitaties en cadeautjes. Een Duits feestje heeft trouwens ook geen vast eind. Op een Nederlandse uitnodiging lees ik regelmatig: Het feest duurt van …. uur tot … uur. Een Duits feest is pas voorbij wanneer de laatste gast is vertrokken.

Zijn wij echt zo anders?

Je kent het wel: Bij elk Nederlands – Duits evenement kom je heus een workshop of presentatie met het thema “cultuurverschillen” tegen. Ook het internet is vol met artikelen over het cultuurverschil tussen Duitsers en Nederlanders. Hoezo wordt er zo veel geschreven en gepraat over dit onderwerp? Zijn Nederlanders en Duitsers écht zo anders?

Bron: Richard D. Lewis, When Cultures Collid, (1996)

Het Lewis model

Richard D. Lewis, een specialist op het gebied van interculturele communicatie, heeft in zijn boek When Cultures Collid, (1996) zijn Lewis model gepubliceerd. Dit model geeft inzicht, hoe zich verschillende nationale culturen tot elkaar verhouden. Als we naar de grafiek kijken valt op, dat Nederland en Duitsland dicht bij elkaar liggen, terwijl het verschil met andere landen veel groter is! Met China bijvoorbeeld doet Nederland veel zaken en de cultuurverschillen met dit land zijn evident. Toch wordt hierover niet zo veel geschreven. Hoe komt het? Het antwoord is vrij makkelijk: als je met China zaken doet bent je je ervan bewust, dat het een land op een ander continent met een heel ander cultuur is. Je stelt je daarop in en houdt er rekening mee. Bij Duitsland ligt het anders: juist omdat wij buurlanden zijn en qua taal, waarde en normen, gedrag, etc. … veel op elkaar lijken zijn we ons van de verschillen niet bewust. En dit is juist een valkuil bij het zakendoen met Duitsland! De komende tijd ga ik regelmatig blogs schrijven over de culturele verschillen op zakelijk gebied om blunders te vermijden.

Culturele overeenkomsten

Voordat we ons over de verschillen buigen, kijken we eerst na de overeenkomsten, want die zijn er massaal: Nederlanders én Duitsers houden bijvoorbeeld van vakantie, reizen, voetbal en feestjes vieren. Zo kan je deze rij nog oneindig voorzetten. MAAR: dit zijn allemaal aspecten uit het privéleven. Op zakelijk gebied is het helaas een ander verhaal. Juist op het zakelijk gebied doen zich de cruciale verschillen op. Wat in de vrije tijd nog als charmant wordt ervaren levert in de zakenwereld regelmatig irritaties op. Als je hier geen rekening mee houdt wordt jouw Duitsland avontuur een kort verhaal.

Belangrijk voor maakindustrie en hightech sector: complementaire eigenschappen

De boodschap is aldus: wees je bewust van de verschillen en wees er blij om! Want Nederlanders en Duitsers hebben op zakelijk gebied complementaire eigenschappen en vullen elkaar perfect aan! Duitsers zijn resultaatgericht. Zij plannen op de lange termijn alles tot in de kleinste details. De Duitse Gründlichkeit staat hier bekend voor. Daar tegenovergesteld zijn Nederlanders proces-georiënteerd. Zij zijn flexibel, creatief en denken out of the box. Deze verschillende vaardigheden zijn vooral bij technische ontwikkelingen allebei gevraagd. Daarom is het al in de ontwikkelingsfase van een product zinvol als Duitsers en Nederlanders samen werken.

Basis voor deze samenwerking is wederzijds en volstrekt vertrouwen. EN: Wees je bewust van de verschillen. Net als in een goede huwelijk. Als iedereen zijn sterke kanten inbrengt, je je bewust bent van de sterke en zwakke punten van elkaar, tolerant bent en elkaar vertrouwd kan het een fantastische, winstgevende en langdurende relatie worden!